डा. शेखर कोइरालाको चिन्ता : स्वास्थ्य संस्थामा बढ्दो राजनीतिक हस्तक्षेपले सेवा प्रणाली धरासायी

धरान, साउन १६ गते ।

नेपाली कांग्रेसका वरिष्ठ नेता तथा स्वास्थ्य क्षेत्रका विज्ञ डा. शेखर कोइरालाले स्वास्थ्य संस्थाहरूको स्वायत्तता र पेशागत स्वतन्त्रतामा सरकारको हस्तक्षेप बढ्दै गएको भन्दै गहिरो चिन्ता व्यक्त गरेका छन्। उनका अनुसार प्रधानमन्त्री कार्यालय र स्वास्थ्य मन्त्रालयको अनावश्यक चासो तथा हस्तक्षेपले देशका प्रमुख स्वास्थ्य संस्थाहरूको सेवा प्रणाली नै विघटनको अवस्थामा पुगेको छ।

राजनीतिक प्रभावले सेवा क्षमतामा अवरोध

बिपी कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान (बीपीएससीएच) धरानबाट सन् २००० ब्याचका एमबीबीएस विद्यार्थीहरूले आयोजना गरेको एक कार्यक्रममा बोल्दै डा. कोइरालाले सरकारी नियमनको नाममा राजनीतिक चलखेल हाबी हुँदै गएकाले अस्पतालहरूले स्वतन्त्र र प्रभावकारी सेवा दिन नसकेको बताए। “स्वास्थ्य संस्था राजनीतिक उद्देश्य पूरा गर्ने माध्यम बन्न थालेका छन्,” उनले भने, “तर यस्ता संस्थाहरूलाई आफूले निर्धारण गरेको सेवा मापदण्डअनुसार स्वतन्त्र रूपमा सञ्चालन गर्न दिइएन भने जनता मर्कामा पर्छन्।”

प्रमुख संस्थाहरूको अवस्था बिग्रँदै

स्वास्थ्य सेवा जनताको जीवनसँग प्रत्यक्ष जोडिएको विषय भएकाले यसमा पारदर्शिता, इमानदारी र दक्षताको आवश्यकता हुन्छ। तर, डा. कोइरालाका अनुसार बीपी प्रतिष्ठान जस्ता संस्थाहरूमा पनि पछिल्लो समय सरकारको ‘सिण्डिकेट प्रवृत्ति’ र राजनीतिक कोटामा गरिने नियुक्तिहरूले संस्थाको पेशागत गरिमा नै संकटमा पारेको छ। उनले विगतमा स्थापना भएको स्वास्थ्य संस्थाको उद्देश्य जनताको पहुँचमा गुणस्तरीय स्वास्थ्य सेवा पुर्‍याउने भए पनि अहिले त्यो उद्देश्यबाट संस्थाहरू भटकिँदै गएको बताए।

स्वतन्त्रता आवश्यक : कोइरालाको जोड

“स्वास्थ्य संस्थाहरूलाई सेवा गर्न स्वतन्त्रता आवश्यक छ,” डा. कोइरालाले प्रष्ट पारे, “हामीले संस्थागत संरचना बनायौं, जनशक्ति उत्पादन गर्यौं, तर आज ती नै संरचनाहरू नीतिगत हस्तक्षेपको चपेटामा परेका छन्।” उनले बीपी कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानको उदाहरण दिँदै विगतका सफलताहरूलाई संरक्षण गर्नु अहिलेको आवश्यकता रहेको बताए।

बीपीका डाक्टरहरू शिर उँचो बनाएर सेवा दिइरहेका छन्

बीपी प्रतिष्ठानका पूर्व उपकुलपति समेत रहेका कोइरालाले प्रतिष्ठानबाट स्नातक भएका चिकित्सकहरू देश तथा विदेशमा उत्कृष्ट सेवा दिइरहेकोमा गर्व व्यक्त गरे। “हामीले बीपीबाट शिक्षा लिएका डाक्टरहरूलाई जहाँ पुगे पनि इमानदारी, सेवा भाव र मानवतावादी दृष्टिकोणले काम गर्न प्रेरित गरेका थियौं,” उनले भने, “र त्यो संस्कार आज पनि कायम छ।”

कार्यक्रममा उपस्थित युवा चिकित्सकहरूलाई सम्बोधन गर्दै डा. कोइरालाले सेवा भाव, व्यावसायिकता र नैतिकता कायम राख्दै जनताको विश्वास जित्नुपर्नेमा जोड दिए। उनले अहिलेको समयलाई कठिन बताए पनि चिकित्सा पेशालाई जनताको सेवा गर्ने अवसरको रूपमा लिनुपर्ने सन्देश दिए ।

स्वास्थ्य क्षेत्रको सुधार केवल भौतिक पूर्वाधार वा उपकरणमार्फत सम्भव छैन, यसको मूलमा नीति निर्माण, संस्थागत स्वतन्त्रता र पेशागत मर्यादा निहित हुन्छ। डा. शेखर कोइरालाको भनाइले यो स्पष्ट संकेत गर्दछ कि स्वास्थ्य संस्थाहरूलाई सफल बनाउन राजनीतिक हस्तक्षेपभन्दा माथि उठेर दीर्घकालीन दृष्टिकोणमा आधारित नीति आवश्यक छ।

---