जनकपुरधामचैत २० गते ।नवरात्रको चौथो दिन नवदुर्गा भवानीको कुष्माण्डा स्वरूपको विशेष आराधना गरिन्छ। कुष्माण्डा देवीलाई ब्रह्माण्डकी सृष्टिकर्ता मानिन्छ, जसले आफ्नो मन्द मुस्कानले सम्पूर्ण ब्रह्माण्डको निर्माण गर्नुभएको विश्वास गरिन्छ। संस्कृतमा “कु” को अर्थ सानो, “उष्म” को अर्थ ताप वा ऊर्जा, र “अण्ड” को अर्थ ब्रह्माण्ड भएकाले वहाँलाई कुष्माण्डा भनिन्छ।
कुष्माण्डा देवीको स्वरूप
देवी कुष्माण्डालाई अष्टभुजा धारिणीको रूपमा चित्रण गरिन्छ। वहाँका आठ हातमा कमल, धनुष, बाण, कमण्डलु, अमृतघट, चक्र, गदा, र जपमाला रहन्छन्। वहाँको वाहन सिंह हो, जसले वहाँलाई अद्भुत शक्ति प्रदान गर्छ।
कुष्माण्डा देवीको महत्त्व
- कुष्माण्डा देवीलाई आदिशक्ति मानिन्छ, जसले सम्पूर्ण चराचर जगतको सृष्टि गर्नुभएको विश्वास गरिन्छ।
- वहाँको पूजा आरोग्य, ऐश्वर्य, ऊर्जा, र तेज प्रदान गर्ने मान्यता छ।
- कुष्माण्डा देवीको कृपा प्राप्त गर्नाले मानसिक शान्ति, रोगमुक्ति, र दीर्घायु प्राप्त हुन्छ भन्ने धार्मिक विश्वास छ।
पूजा विधि र मन्त्र
कुष्माण्डा देवीको पूजा विधि सरल छ। बिहानै स्नान गरी स्वच्छ वस्त्र धारण गरेर वहाँको पूजा गर्नुपर्छ। यस दिन हरियो रंगको विशेष महत्त्व रहन्छ। कुष्माण्डा देवीलाई मालपुवा, दही, र मिठाई विशेष प्रिय मानिन्छ।
मन्त्र:
“सुरासम्पूर्णकलशं रुधिराप्लुतमेव च। दधाना हस्तपद्माभ्यां कुष्माण्डा शुभदास्तु मे।।”
यस मन्त्रको जापले कुष्माण्डा देवी प्रसन्न भई भक्तजनलाई शुभ फल प्रदान गर्ने धार्मिक मान्यता रहेको छ।
नेपालमा कुष्माण्डा देवीको पूजा
नेपालमा विशेषगरी काठमाडौं उपत्यकाका विभिन्न शक्तिपीठहरूमा कुष्माण्डा देवीको विशेष पूजन गरिन्छ। विशेषगरी गोरखकाली, गुञ्जेश्वरी, र अन्य नवदुर्गा मन्दिरहरूमा भक्तजनको घुइँचो लाग्ने गर्छ।
