काठमाडौँ, वैशाख ३१ गते ।
भारतको पञ्जाब राज्यमा सक्रिय पृथकतावादी आन्दोलन ‘खालिस्तान’ को सन्दर्भमा पटक–पटक विवाद र विवादास्पद गतिविधिहरू देखिँदै आएका छन्। यसै सन्दर्भमा एक पटक फेरि नाम आएको छ – बलवीर सिंह भनिने कश्मिर सिंहको, जसलाई भारतको राष्ट्रिय अनुसन्धान एजेन्सी (NIA) र बिहारको मोतिहारी प्रहरीको संयुक्त अपरेसनमा नियन्त्रणमा लिइएको दाबी गरिएको छ। तर, वास्तवमा उनी कहाँबाट पक्राउ परे भन्ने विषय भने अझै विवादको घेरामा छ। कतिपय स्रोतका अनुसार उनी नेपालबाट पक्राउ गरिएको हो भन्ने दाबी गरिएको छ।
भारतले बलवीर सिंहलाई २०१६ को चर्चित नाभा जेल ब्रेक काण्डका अभियुक्तका रूपमा खोजिरहेको थियो। यस घटनामा ६ जना खालिस्तानी र आपराधिक पृष्ठभूमिका व्यक्ति जेलबाट भागेका थिए। त्यसपछि बलवीर सिंह फरार रहेका थिए र पछिल्लो समय उनी नेपालमा लुकिरहेको भारतले दाबी गर्दै आएको थियो। यस्तै, पञ्जाबको मोहालीमा इन्टेलिजेन्स कार्यालयमा भएको रकेट आक्रमणमा पनि उनको संलग्नता रहेको आरोप लगाइएको छ।
भारतले उनलाई ‘मोस्ट वान्टेड’ सूचीमा राखेको थियो, र उनको सूचना दिनेलाई १० लाख भारु इनामको घोषणासमेत गरिएको थियो ।
यस घटनाले दुई छिमेकी राष्ट्रबीचको गुप्तचर तथा सुरक्षा समन्वयको ढाँचालाई पनि उजागर गर्छ। पछिल्ला वर्षहरूमा भारतले सीमा क्षेत्रका संवेदनशील मामिलामा नेपालसँग प्रत्यक्ष समन्वयको रणनीति लिएको छ ।
बलवीर सिंहको गिरफ्तारीले केवल एक अभियुक्तको मुद्दालाई मात्र उजागर गरेको छैन। यसले सीमापार अपराध, नेपालभित्रको नागरिकता व्यवस्थाको कमजोरी, र दुई देशबीचको सुरक्षा समन्वयको जटिलतालाई समेत सतहमा ल्याएको छ। अब समय आएको छ कि यस्ता घटनाबाट सिक्दै नेपालले आन्तरिक सुरक्षा प्रणालीलाई अझ सुदृढ बनाओस् र बाह्य प्रभावबाट राज्यको सम्प्रभुता सुरक्षित राख्न ठोस रणनीति अपनाओस्।
